Acessibilidade / Reportar erro

Revisão taxonômica do gênero Coutoubea Aublet (Gentianaceae)

No presente trabalho, é feita a discussão taxonômica do gênero Coutoubea Aubl. ocorrente na faixa neotropical.

São mencionadas 5 espécies e duas variedades para as quais foi elaborada uma chave dicotômica. Além das descrições e ilustrações salientam-se após as diagnoses a distribuição geográfica e considerações sobre os binômios estudados.

A maioria das espécies é conhecida pelos nomes vulgares de "Arabú", "Papai Nicolau", "Diambarana", "Baracuare", "Raiz Amargosa", "Gentiana do Brasil", "Boca de Sapo", "Erva-de-Bicho" "Alfinetes", e "Fel-da-terra".

C. reflexa Benth., da Guiana Britânica e C. minor H. B. K., da Venezuela, tem a sua ocorrência registrada pela primeira vez para o Brasil.


Abstract

The authors present a study of the five species and two varieties which make up the genus Coutoubea Aublet, which occurs in neotropical area.

This work includes descriptions and details of each species and the varieties. It also includes a dichotoms key for the identification of their geographic distribution and synonimezes varieties.

The majority of the species are known by the vulgar names of “Arabú", "Papai Nicolau", "Diambarana", "Baracuare", "Raiz Amargosa”, "Gentiana do Brasil", "Boca de Sapo", "Erva-de-Bicho", "Alfinetes" and "Fel-da-Terra".

C. reflexa Benth., from Republica of Guiane and C. minor H. B. K., from Venezuela, are mentioned for the first time, as they are now known to occurring in Brazil.

Texto completo disponível apenas em PDF.

Agradecimentos

Ao Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico (CNPq), pelas bolsas outorgadas às autoras.

A Bióloga Luciana Mautone pela confecção dos mapas de distribuição geográfica.

Aos Curadores dos Herbários das Instituições citadas no texto, pelo empréstimo de suas coleções.

Bibliografia

  • AUBLET, J. B. C. 1775. Coutoubea in Hist. Pl. Guiane. Text. 1:72-75, t. 28-29.
  • BAILLON, H. E. 1889. Gentianacées. Histoire des Plantes 10:113-145, fig. 88-107.
  • BENTHAM, G. 1839. Enumeration of the plants collected by Mr. Schomburgk in Britisch Guiana. Ann. of Nat. Hist. or Uag. of Zool. Bot. and Geolog. 2:442.
  • _____. 1854. Notes on North Brazilian Gentianeae, from the collection of Mr. Spruce and Sir Robert. Schomburgk in Hook Journ. of Bot. 6:198.
  • BENTHAM, G. et J. D. HOOKER. 1876. Gentianaceae in Genere Plantarum. 2:799-820.
  • CAVANILLES, A. J. 1797. leones et descriptiones plantarum 4:14, t. 328.
  • CHAMISSO, A. et D. SCHLECHTENDAL. 1826. De Plantis in Expeditione Speculatoria romanzoffiana observatis. Linnaea 1:165-226.
  • CHAMISSO, A. 1833. Gentianaceae in Specilegium plantarum e familis jam prius recensitis, praesertim brasiliensium serius a sellowio. Linnaea 8:7-17.
  • CRUZ, G. L. 1965. Livro verde das plantas medicinais e industriais do Brasil. 1:42.
  • DIETRICH, D. N. F. 1839. Synopsis Plantarum Enum. Syst. Plant. 1:1-879.
  • ENDLICHER, S. 1838. Gentianeae in Genera Plantarum. 599-605.
  • FELIPE, G. M. et F. M. R. de ALENCASTRO. 1966. Contribuição ao estudo da nervação foliar dos cerrados I. Tribus Helenieae, Heliantheae, Inuleae, Mutisieae e Senecionae. II.º Simpósio sobre o Cerrado. Ann. Acad. Bras. Ciên. 38 (supl.):125-157, fig. 6-123.
  • GARDNER, G. 1942. Viagem no Brasil, principalmente nas províncias do Norte e nos distritos do ouro e do diamante durante os anos de 1836-1841. Brasiliana ser. 5, 223:467.
  • GILG, E. 1895. Gentianaceae in Englen u. Prantl. Die Naturlichen Pflanzenfamilien. 4(2):50-108, fig. 29-48.
  • GUIMARÃES, E. F. 1977. Revisão Taxonômica do Género Deianira Chamisso et Schlechtendal (Gentianaceae). Ar. Jard. Bot. 31:45-123.
  • GOODLAND, R. 1969. An ecological study of the Cerrado Vegetation of South-Central Brasil. 224 pp.
  • _____. 1970. Plants of the Cerrado Vegetation of Brasil. Phytologia. 20 (2):57-78.
  • GRISEBACH, A. R. G. 1838. Observations quaedam de Gentianearum familiae characteribus. 37 pp.
  • _____. 1839. Genera et Species Gentianarum - observationibus quibusdam phytogeographicis, 364, pp.
  • _____. 1845. Gentianaceae in A. P. De Candolle. Prodromus. 9:38-141.
  • _____. 1849. Gentianaceae in Flora der Aequinoctialen Gegenden der neuen Welt. Linnaea. 22:32-46.
  • HEMSLEY, W.B. 1881-1882. in F. Ducane Godman and Osbert Salvin, Biologia Centralia Americana, Contributions to the Knowledge of the Fauna and Flora 2:344-353.
  • HERZOG, R. 1909. Siphonogamae Novae Bolivensis in itinere per Orientalem ab autore lectae. Fedde Repertorium. (134-136):49-64.
  • HICKEY, J. et J. A. WOLFE. 1975. The Bases of Angiosperm phylogeny vegetative morphology. Annals of the Missouri Botanical Garden. 62:538-589, figs. 1-20.
  • HUMBOLT, A. von A. BONPLAND. 1818. Gentianeae in Nov. Gen. et Spec. Pl. 3:167-180.
  • JONKER, F. P. 1932/1937. Gentianaceae in Pulle. Fl. Suriname. 4(1): 400-427.
  • KLEIN, V. L. G. et C. G. Costa 1982. Contribuição ao estudo do Gênero Coutoubea Aublet. (Gentianaceae) Venação Foliar Bradea. 3:243-250,fig. 1 -21.
  • KUBTZKY, K, 1975. Relationships between distribution and evolution in some heterobathmic tropical groups. Botanische Jahrbucher 96 (1 -4):212-230.
  • LAMARK, J.B.A.P.M. 1786. Encyclopédie methodique, Botanique [Coutoubea) 2:1-400.
  • _____ 1791-1792. Tableau encyclopedique [Coutoubea), 1:319-320, tab. 79 Paris.
  • LEMMÉ, A. 1930. Dictionnaire descriptif et synonymique des genres de plantes phanerogames. 2:348-349.
  • LEZAMA, H. 1974. Dicionário de Mitologia, 363 pp.
  • MALME; G. 0.1904. Die Gentianaceae der Zeweiten Regnell'schen Reise. Arquiv. for Botanik. 3(12):1 -23, pl. 1 -2.
  • MARTIUS, C. E. P. 1827. Nova Genera et Species Plantarum. 2:69-148, figs. 161-200.
  • METCALFE, C. R. et L. CHALK. 1965. Gentianaceae. Anatomy of the Dicotyledons. 2:933-939, fig. 216.
  • MEYER, G. F. W. 1818. Premitiae Fl. Essequeboensis. 86.
  • MIQUEL, F. A. G. 1847. Symbolae ad Fl. Surinamensis. Plantae Fockeanae in Linnaea. 19:136.
  • PENNA, M. 1966. Dicionário Brasileiro de Plantas Medicinais. 409 pp.
  • PROGEL, A. 1865. Gentianaceae in Martius, Flora Brasiliensis. 6(1):197-248, pl. 55-56.
  • RIZZINI, C. T. 1960/61. Sistematização terminológica da folha. Rodriguésia. 23-24(35-36):193-208, pl. 1-3.
  • ROBLES, F. C. S. 1944. Diccionário Mitológico Universal. 911 pp.
  • ROEMER, J. J. et J. A. SCHULTES. 1827. Systematis Vegetabilium Caroli a Linné. Mantissa. 3:98-99.
  • SANDWITH, N. Y. 1939. II Contributions of the flora of tropical America: XXXIX. Results of A. Recent Collecting Expedition of British Guiana. Bul. Miscellaneous. Information 3-26.
  • SILVA, F. M. 1974. Intoxicação Experimental de bovinos pela, Coutoubea spicata Aubl., no Estado de Pernambuco - Annais XIV Congresso Brasileiro de Medicina e Veterinária. S. Paulo: 154-155.
  • STAFLEU, F. A, et alii. 1972. International Code of Botânica 1 Nomenclatura 426 pp.
  • STEUDEL, 1843. In Flora XXVI; p. 765.
  • SPRENGEL, C. 1827. Linnaei, Systema Vegetabilium. 4(3): Curae Posteriores. 41:338.
  • TOKARNIA, C. H. et alii. 1979. Plantas experimentalmente tóxicas em bovinos, porém ainda faltando saber se sob condições naturais ocorrem casos de intoxicação causados pelas mesmas na amazonia - Coutoubea ramosa Aublet. Inst. Nac. Pesq. Amaz. 76-78, fig. 59.
  • VAHL, M. (1794:17) Simbolae Botanicae sive plantarum. 3:17.
  • WAGENITZ, g. 1964. Gentianaceae in Engler, A., Syllabus der Pflanzenf. 2: 408 410, figs. 175-176.

Datas de Publicação

  • Publicação nesta coleção
    Jan-Jun 1985
Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro Rua Pacheco Leão, 915 - Jardim Botânico, 22460-030 Rio de Janeiro, RJ, Brasil, Tel.: (55 21)3204-2148, Fax: (55 21) 3204-2071 - Rio de Janeiro - RJ - Brazil
E-mail: rodriguesia@jbrj.gov.br