Acessibilidade / Reportar erro

De accretione & nutritione

SCIENTIFIC DOCUMENTS

EXCERPTA ANATOMICA

[596] De accretione & nutritione1 1 Traduzido do original em latim com base no texto extraído dos Excerpta anatomica, segundo a edição de Charles Adam & Paul Tannery, vol. 11, p. 596-9. A paginação de AT está indicada entre colchetes. As notas são da edição AT.

René Descartes

1637 Nov.

Accretio duplex est: alia mortuorum & quæ non nutriuntur, sitque per simplicem partium appositionem, sine ulla earum immutatione, vel saltem sine magna. Ita crescunt metalla in fodinis, ita mel in apiariis, &c., absque ulla partium mutatione; ita crescunt etiam lapides & similia, sine magna partium mutatione.2 2 O manuscrito acrescenta: ( vel etiam cum magna, nihil vetat), sem que se saiba se este parêntese é uma adição de Leibniz, ou se já se encontrava no texto de Descartes (AT, 11, p. 596). Et fit etiam transmutatio ligni vel alterius corporis in lapidem per modum talis accretionis, dum partes lapidis poros ligni ingrediuntur, & præcedentes vel sibi assimilant, vel extrudunt, vel partim hoc partim illud.

Alia accretio est viventium, sive eorum quæ nutriuntur, & fit semper cum aliqua partium immutatione. Nempe partes variæ variarum figurarum sibi mutuo occurentes miscentur, & ita permixtæ in se mutuo agunt, donec quasdam determinatas figuras acquirant. Interdumque fluidiores ex his elabuntur, minus fluidis manentibus: quæ unæ aliis impactæ durum corpus componunt, per quod rivuli omnibus simul mixtis repleti varii ubique excurrunt, & crassiores partes illis rivulis contentæ in locum circumjacentium paulatim succedunt, pulsæ à tenuioribus, atque ita fit nutritio; vel rivulum unum in duos aut [597] plures dividunt, atque ita fit accretio. Nempe corpus ita crescens innumeris ejusmodi rivulis est refertum; & cum ob senectutem partes duriores ita impactæ sunt, ut rivuli illis circumsepti non dilatari amplius possint, ut ex uno duo fiant, cessat accretio, manetque tantum nutritio. Quod si deinde successu temporis istæ partes crassiores adhuc magis compingantur, <ita> ut ab aliis advenientibus loco pelli non possint, cessat etiam nutritio & vita.

Est autem hæc accretio sive nutritio vel imperfecta vel perfecta. Imperfecta est, cum materia illos rivulos replens, aliunde advenit jam ita permixta vel proxime disposita, ut ita misceatur & formetur. Et ita nutriuntur pili, ungues, cornua, fungi, tuberes, partesque omnes tum animalium, tum plantarum; itemque plantæ quodam semine carentes, & forte etiam animalia imperfectissima, ut ostreæ, quæ simile non generant.

Perfecta nutritio sive accretio simul generationem sive seminis productionem continet, & fit quando materia rivos replens est talis, ut aliam advenientem (non quidem absolute quamlibet, hoc enim vix unquam posset contingere, sed quanlibet non nimis contumacem & diversæ naturæ) sibi possit omnino assimilare. Ita scilicet ut, si constet, exempli causa, particulis trium generum tantum: nempe perexiguis prismatibus, paulo majoribus conoidibus, & aliis certo modo ad has duas simul jungendas apto concavis: ex omni materia quæ his miscebitur, fiant rursus quædam prismata, conoidea, & partes concavæ his simul jungendis aptæ. Nec tamen repugnat quin simul ex [598] eadem materia varia alia partium genera emergant, ut semper vel fere semper accidit; sed hæ tres solæ existentes semen componunt. Aliis vero diversimode conjunctæ, vel etiam aliæ novæ3 3 Novæ, palavra colocada na entrelinha, embaixo de aliæ, de leitura duvidosa (AT, 11, p. 598). sine ipsis, componunt lignum, corticem, radices, folia, flores, fructus, &c. in plantis; itemque in animalibus carnes, ossa, cerebrum, membranas, sanguinem, &c.

Potest vero etiam contingere, ut partes seminis non immediate sibi similes producant, sed alias quasdam quæ postea alias, & tandem hæ alias omnino similes iis seminis producant; quod in animalibus videtur potius contingere, quam in plantis. Atque ex his facile intelligitur, cur maxima pars animalium & plantarum semen a reliquo corpore diversum excernant; itemque, cur nonnulla sint sterilia, & alio modo quam ex semine propagentur.

Septem sunt præcipua genera particularum, ex quibus corpus humanum conflatur: nempe sunt acres, amaræ, dulces, acidæ, salsæ, serosæ, aquæ4 4 Aquæ talvez seja uma adição. O texto só se refere a sete gêneros de partículas; e mais adiante, ao retomá-las uma após a outra, acres, amaræ, dulces, acidæ, salsæ, serosæ e pingues, ele omite aquæ (AT, 11, p. 598). & pingues. Inter acres numero spiritus omnes qui per insensilem transpirationem egrediuntur, humoresque illos subtiles ex quibus pustulæ & similia quæ ex flava bili oriri dicuntur. Amaræ autem ad fel & inde ad intestina fere omnes delabuntur. Dulces carnem componunt. Acidæ vehiculum sunt aliarum, itemque salsæ: hæ punctim, [599] illæ cæsim poros aperientes. Salsæ5 5 O manuscrito tem um vírgula entre salsæ e etiam (AT, 11, p. 599). etiam acribus permixtæ, ut cera, exasperant. Serosæ, pinguibus accurate permistæ, humores6 6 Lê-se, de preferência, tumores. frigidasque fluxiones & pituitam lentam componunt. Pingues autem, ab acribus compactæ, humorem melancholicum componunt; & serosas, illarum meatus pertranseuntes, in acidas mutant.

Traduzido do original em latim

por Marisa Carneiro de Oliveira Franco Donatelli.

Revisão técnica de Roberto Bolzani Filho.

Notas

  • 1
    Traduzido do original em latim com base no texto extraído dos
    Excerpta anatomica, segundo a edição de Charles Adam & Paul Tannery, vol. 11, p. 596-9. A paginação de AT está indicada entre colchetes. As notas são da edição AT.
  • 2
    O manuscrito acrescenta: (
    vel etiam cum magna, nihil vetat), sem que se saiba se este parêntese é uma adição de Leibniz, ou se já se encontrava no texto de Descartes (AT, 11, p. 596).
  • 3
    Novæ, palavra colocada na entrelinha, embaixo de
    aliæ, de leitura duvidosa (AT, 11, p. 598).
  • 4
    Aquæ talvez seja uma adição. O texto só se refere a sete gêneros de partículas; e mais adiante, ao retomá-las uma após a outra,
    acres, amaræ,
    dulces,
    acidæ,
    salsæ,
    serosæ e
    pingues, ele omite
    aquæ (AT, 11, p. 598).
  • 5
    O manuscrito tem um vírgula entre
    salsæ e
    etiam (AT, 11, p. 599).
  • 6
    Lê-se, de preferência,
    tumores.
  • Publication Dates

    • Publication in this collection
      03 June 2009
    • Date of issue
      June 2008
    Universidade de São Paulo, Departamento de Filosofia Rua Santa Rosa Júnior, 83/102, 05579-010 - São Paulo - SP Brasil, Tel./FAX: (11) 3726-4435 - São Paulo - SP - Brazil
    E-mail: secretaria@scientiaestudia.org.br